Hội thảo “Chất lượng hoạt động giám sát tư pháp của Quốc hội – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”
Ngày 14/8/2018, Bộ môn Luật Hiến pháp – Luật Hành chính, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) phối hợp với Viện nghiên cứu lập pháp – Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) tổ chức Hội thảo “Chất lượng hoạt động giám sát tư pháp của Quốc hội – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”.
Tới dự Hội thảo có PGS.TS. Trịnh Tiến Việt – Phó Chủ nhiệm Khoa, TS. Trần Văn Thuân – Trưởng Ban Quản lý khoa học, Viện Nghiên cứu Lập pháp, PGS.TS. Vũ Công Giao – Chủ nhiệm Bộ môn Luật HP-HC cùng các chuyên gia, các nhà khoa học đến từ các cơ quan, các trường đại học, các viện nghiên cứu, giảng viên, học viên của Khoa. Hội nghị được chủ trì bởi GS.TS. Phan Trung Lý, GS.TS. Nguyễn Đăng Dung.
Ở hầu hết quốc gia trên thế giới, nhà nước không chỉ ban hành hiến pháp, pháp luật để phân định, tổ chức quyền lực nhà nước, quản lý xã hội mà còn thường xuyên tiến hành giám sát, kiểm tra việc thực hiện hiến pháp, pháp luật. Những hoạt động mang tính chất kiểm tra, giám sát là những hoạt động thực hiện quản lý nhà nước và đồng thời cũng là những hoạt động kiểm soát quyền lực nhà nước, tránh sự lạm dụng quyền lực, bảo đảm cho hiến pháp và pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh, thống nhất. Xét trong mối quan hệ tổ chức quyền lực nhà nước thì giám sát được hiểu là việc thiết lập, xây dựng một cơ chế để phân công, kiểm soát quyền lực nhà nước một cách hữu hiệu nhất, nhằm tránh sự lạm quyền, chuyên quyền của một nhánh quyền lực nhất định.
Ở Việt Nam, việc kiểm soát quyền tư pháp của cơ quan quyền lực nhà nước thông qua việc Quốc hội bầu Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; phê chuẩn danh sách thành viên Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao; Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định biên chế của Tòa án và Viện kiểm sát nhân dân các cấp; quyết định số lượng Kiểm sát viên, Thẩm phán. Bên cạnh đó, hoạt động giám sát tư pháp được giao cho Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Ủy ban Tư pháp của Quốc hội bằng các hình thức như thẩm tra báo cáo công tác hàng năm và cả nhiệm kỳ của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, giám sát công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác thi hành án, giám sát việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, chất vấn đối với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, giám sát chuyên đề trong một hoặc một số lĩnh vực tư pháp cụ thể, giám sát việc chấp hành, ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực hình sự, tố tụng hình sự, tố tụng dân sự, thi hành án và bổ trợ tư pháp, giám sát việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực tư pháp…
Nhìn chung, thông qua công tác giám sát, chất lượng hoạt động của các cơ quan tư pháp đã được nâng lên đáng kể; tình trạng oan sai, sót lọt tội phạm, tình trạng xử lý thiếu nghiêm minh cơ bản được khắc phục; tình trạng lạm quyền, lộng quyền trong lĩnh vực tư pháp từng bước được kiềm chế…
Tuy nhiên, những vấn đề có liên quan đến hoạt động giám sát như phạm vi tiến hành giám sát, hình thức giám sát, hậu quả pháp lý của hoạt động giám sát… vẫn còn nhiều nội dung chưa rõ, thiếu cơ chế thực hiện như: pháp luật chưa phân định rõ phạm vi, thẩm quyền giám sát dẫn đến chồng chéo chức năng giữa các cơ quan ở trung ương và địa phương; chưa có cơ chế cụ thể đối với hoạt động giải trình, thiếu cơ chế trong việc bảo đảm thực hiện các kết luận, kiến nghị giám sát… là những nguyên nhân làm hạn chế hiệu quả của hoạt động giám sát.
Bên cạnh đó, có nhiều vấn đề khác được đề cập tại Hội thảo như phương pháp giám sát, tiêu chí để thực hiện giám sát, sự ảnh hưởng của yếu tố chính trị vào các hoạt động giám sát, sự tham gia của các tổ chức xã hội, dân cử vào hoạt động giám sát tư pháp, cơ chế pháp lý và vấn đề thẩm quyền trong giám sát các vụ án cụ thể … có thể nói, Hội thảo tạo cơ hội cho các nhà nghiên cứu và các nhà quản lý trao đổi, thảo luận các vấn đề lý luận, kinh nghiệm nước ngoài và thực trạng chất lượng hoạt động giám sát tư pháp của Quốc hội, từ đó đề xuất các quan điểm, giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát tư pháp của Quốc hội ở Việt Nam hiện nay.
